Ο Κήπος είναι μια χαρά έτσι

7 Νοεμβρίου 2013

Ο Κήπος είναι μια χαρά έτσι

Ανδρέας Πετρουλάκης

photo: Eleanna Kounoupa (Melissa)@Flic

Μία από τις ελάχιστες γωνιές που αντέχουν στην οργανωμένη καλλιέπεια είναι ο Εθνικός Κήπος. Το μυστικό της ομορφιάς του βρισκόταν πάντα στην υπεροχή του χάους της φύσης απέναντι στην ανθρώπινη παρέμβαση- καταλάβαινες ότι γύρω σου περισσότερα πράγματα είχαν κάνει οι θεοί παρά οι άνθρωποι. Το μόνο που ζητούσε ήταν ήπια φροντίδα. Άλλοτε του δινόταν άλλοτε όχι, μα εκείνος πάντα πανέμορφος και κραταιός αποτελούσε ένα από τα τελευταία απομεινάρια φυσικής ομορφιάς και συλλογικής μνήμης της Αθήνας. Φαίνεται όμως ότι και αυτόν τον έβαλε στο μάτι η ευταξία.

Δεν αμφιβάλλω για τις αγαθές προθέσεις του Δημάρχου και του Προέδρου του ΣΕΒ κ. Δασκαλόπουλου, οι οποίοι προχτές ανακοίνωσαν την ανάθεση της ανάπλασης του Κήπου στον διεθνούς φήμης αρχιτέκτονα τοπίων Louis Benech. Ούτε υποτιμώ την ανάγκη να αποκτήσει η πόλη και άλλους εκθεσιακούς χώρους πολιτισμού. Ούτε καν αμφισβητώ ότι το τελικό αποτέλεσμα της παρέμβασης θα είναι επιτυχημένο, αν και ελπίζω να σεβαστεί την ελληνική βλάστηση και να μην είναι τύπου Ηλυσίων Πεδίων ή Βερσαλλιών. Το ερώτημά μου είναι, γιατί. Γιατί πειράζεις έναν υπέροχο κήπο που μάθαμε να αγαπούμε όλοι όπως ήταν, σε μια πόλη που έχει πολύ λίγα μέρη όπως ήταν, και άσχετα αν την αγαπούμε ή όχι αλλάζει με τέτοια ταχύτητα που την έχουμε ξεμάθει; Έχει νόημα να προσπαθήσεις να φτιάξεις κάτι ίσως ομορφότερο στη θέση κάποιου σίγουρα όμορφου και αγαπημένου; Νομίζω ο Κήπος θέλει ήπια συντήρηση και τίποτα περισσότερο.

Ο κ. Δασκαλόπουλος, σημαντικός συλλέκτης έργων Τέχνης, όπως μαθαίνω, εφόσον έχει την ευγενή πρόθεση να προσφέρει ένα μεγάλο ποσό για τη δημιουργία εκθεσιακού χώρου (της συλλογής του ή άλλων) ίσως πρέπει να σκεφτεί άλλες επιλογές. Διαμαρτύρεται δικαίως ότι «δεν πρέπει να αποκλείονται οι πλούσιοι από την κοινωνική ευαισθησία» αλλά υπάρχουν και προσφορότεροι τρόποι να την αποδείξει. ΄Οχι, δεν εννοώ ότι, ως Πρόεδρος των Βιομηχάνων, οφείλει να επενδύσει εκτός από έργα Τέχνης και σε κάτι που δημιουργεί θέσεις εργασίας. Εννοώ ότι η χορηγία του για τον πολιτισμό θα μπορούσε να κατευθυνθεί σε πιο ταπεινούς χώρους, με αποτελέσματα πραγματικά ευεργετικά για την πόλη.

Τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, για παράδειγμα, που ρημάζουν παρατημένα και θλιβερά, θα μπορούσαν θαυμάσια να αναπλασθούν σε ένα κομμάτι τους και να αξιοποιηθούν για αυτόν τον σκοπό. Το μέρος είναι ιδανικό και προσβάσιμο, η ανακατασκευή του συγκροτήματος αποτελεί αρχιτεκτονική πρόκληση, διαθέτει στεγασμένους και υπαίθριους χώρους για εκθέσεις το δε ιστορικό του υπόβαθρο είναι συνδεδεμένο με ενός αιώνα περιπέτεια της Αθήνας. Κύριοι, φτιάξτε το εξαθλιωμένο όμορφο αντί να δίνετε χρήματα για να φτιάξετε το όμορφο ομορφότερο.

Πηγή: http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.ellada&id=29040

ένα άρθρο των πρωταγωνιστών

Επαπειλούμενες «αποκαταστάσεις» και καταστροφικές «ήπιες παρεμβάσεις»

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΟΥ

Επαπειλούμενες «αποκαταστάσεις» και καταστροφικές «ήπιες παρεμβάσεις»

Του Αλέξανδρου Παπαγεωργίου-Βενετά*

Σε χρόνια εθνικής δοκιμασίας, κατά τα οποία η ελληνική κοινωνία χειμάζεται, με θύματα δικαίους και αδίκους, πρόβαλε με επίταση μια επικίνδυνη ιδιότητα του ελληνικού χαρακτήρα: η πολυπραγμοσύνη. Στόχοι άκριτοι, κινήσεις επιπόλαιες, πρωτοβουλίες αφελείς και «έξυπνα» ευρήματα προβάλλονται ως κοινωνική προσφορά με το πρόσχημα της τόνωσης του ηθικού των πολιτών.

Πρόσφατο επαπειλούμενο θύμα της πολυπραγμοσύνης μας, ο Εθνικός Κήπος της Αθήνας.

Ο δημόσιος αυτός χώρος πρασίνου, ο μόνος κατά τα πρότυπα της δυτικοευρωπαϊκής κηποτεχνίας αστικός κήπος της Ελλάδος, είναι ένα υψηλό αισθητικό επίτευγμα, μια σπάνια σύζευξη πάρκου αναψυχής και βοτανικού κήπου. Ο ρόλος του θαλερού αυτού μνημείου μέσα στη μεγαλούπολη είναι κατ’ εξοχήν ηθικοπλαστικός. Εξοικειώνει τους Αθηναίους με την ομορφιά του κόσμου της φύσης, αναπλασμένης από τον άνθρωπο, και προσφέρει με τα λόγια του καταξιωμένου αθηναιοδίφη Κώστα Μπίρη έναν δημόσιο χώρο που εξασφαλίζει «τη μόνωση και τη γαλήνη» όντας ο κήπος της «εκστάσεως και της ρέμβης».

Κινδύνους βεβηλώσεως πέρασε ο Κήπος και στο παρελθόν. Ας θυμηθούμε μόνο το αλήστου μνήμης «Θέατρο Κήπου» που είχε εγκατασταθεί προ 50 ετών, ευτυχώς περαστικά, στις φυλλωσιές του. Ωστόσο και σήμερα, οι ανεξάντλητες πάντα δήθεν «πρακτικές και καλλιτεχνικές ανάγκες» καιροσκοπούν εναντίον του, αδηφάγες. Ο Εθνικός Κήπος επέζησε αλώβητος 160 χρόνια, αλλά μπορεί να εκτεθεί σε πολλές επιβουλές με το πρόσχημα των «βελτιώσεων»: τέλεση «μουσικών γεγονότων», εκθέσεις γλυπτών, θεάματα «ήχος και φως», δεξιώσεις υψηλών και μη προσώπων, διεξαγωγή «αθλητικών δρώμενων», ο κατάλογος των πιθανών ανεπιθύμητων αλλοιώσεων δεν έχει τέλος, όπως δεν έχει όρια και η εφευρετικότητα των επιχειρησιακών πρωτοβουλιών. Και όλα αυτά βέβαια με το καλοπροαίρετο, δήθεν, κίνητρο του «ζωντανέματος του χώρου» και της «αποδόσεως του κήπου εις τους Αθηναίους». Δικαιολογίες εν αμαρτία και ισχυρισμοί εκ του πονηρού.

Ετσι, εκ του πονηρού είναι βεβαίως και οι προσφάτως προτεινόμενες αυθαίρετες και ανιστόρητες κηποτεχνικές λύσεις που χαρακτηρίζονται «ήπιες επεμβάσεις» και που στην πραγματικότητα είναι παραμορφωτικές αλλοιώσεις. Εκ του πονηρού είναι τα «ανοίγματα του κήπου στην τέχνη και στον άνθρωπο» που, υπό μορφή προσφορών μαικηνικού χαρακτήρα, καλύπτουν επιχειρησιακές ορέξεις.

Ολοι βέβαια επιθυμούμε να διατηρηθεί θαλερός ο Εθνικός Κήπος και προσβάσιμος για τους Αθηναίους. Το κύριο όμως μέλημά μας δεν μπορεί να είναι άλλο από τη διατήρηση του αυθεντικού πνεύματος, του «δαιμονίου του χώρου», ο σεβασμός του κηποτεχνικού οράματος των δημιουργών του, που πραγματώθηκε σε μιαν Ελλάδα «πτωχήν και έντιμον» του 1840-1860, ενός οράματος που η σημερινή Ελλάδα δεν μπορεί ούτε να συλλάβει αλλά και ούτε να πραγματώσει ένα αντάξιό του.

Η νεοελληνική κοινωνία, αντιμέτωπη με τον Κήπο, θα δώσει εξετάσεις: θα εκφράσει το επίπεδο της ευαισθησίας και του ήθους της. Θα σεβασθούν και θα προστατεύσουν το κομψοτέχνημα αυτό οι Αθηναίοι ή θα το βιάσουν; Θα προσαρμόσουμε -ισοπεδώνοντας τα πάντα- τον Εθνικό Κήπο στα μέτρα του συρμού και στις ορέξεις ενός επιπόλαιου νεωτερισμού ή θα σεβασθούμε την ανεπανάληπτη γοητεία και ομορφιά του και θα τον διατηρήσουμε άθικτο;

Θα μπορούσα να προσθέσω εδώ πολλά, αλλά αυτά τα έχω δημοσιεύσει και διακηρύξει δημόσια, για όσους είναι πρόθυμοι και ικανοί να ακούσουν και να συνετισθούν.

Απευθυνόμενος προς τους αυτεπάγγελτους δήθεν «εξωραϊστές» και οργανωτές της επαπειλούμενης καταστροφής του Εθνικού Κήπου, τους φωνάζω: Αιδώς, Αργείοι! Ή στα νεοελληνικά: «Ντροπή, Ελληνες! Κάτω τα χέρια από τον Κήπο!». Αθηναίοι, δείξτε σεβασμό και δέος μπροστά σε ένα δημιούργημα που ξεπερνάει κατά πολύ το ανάστημά σας και αντισταθείτε στα άνομα σχέδια αυθαίρετων επεμβάσεων ιδιωτών στον Εθνικό Κήπο! Και ο Δήμος Αθηναίων να μην επιτρέψει την αδιάντροπη επέμβαση και να μη φορτωθεί και αυτός το κρίμα.

* Ο καθηγητής Αλέξανδρος Παπαγεωργίου-Βενετάς είναι αρχιτέκτων - πολεοδόμος και συγγραφέας του βιβλίου «Ο Κήπος της Αμαλίας» (εκδόσεις Ικαρος).

Hμερομηνία :  23/11/13   

Copyright:  http://www.kathimerini.gr

Πηγή:http://news.kathimerini.gr/4Dcgi/4Dcgi/_w_articles_columns_2_23/11/2013_540779

Εθνικός Κήπος

Πέμπτη, 21 Νοεμβρίου 2013

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ

Ο Εθνικός κήπος  αποτελεί κομμάτι της ζωής όλων των κατοίκων της πόλης και όχι μόνο, πρόσφατα χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος  και διέπεται από συγκεκριμένη νομοθεσία. Κήπος κλειστός με πυκνούς πολυεπίπεδους όγκους από κυρίως αειθαλή φύτευση, χωρίς μεγάλα ανοίγματα, με πολλά σημεία έκπληξης. Αποτελεί μνημείο όχι μόνο φυσικής αλλά και πολιτιστικής κληρονομιάς τα διακοσμητικά στοιχεία που περιλαμβάνει, τα δομικά υλικά, ο φυτικός του πλούτος, οι συνθέσεις του, τα υδάτινα στοιχεία, αποτελούν σημάδια πολιτισμού, τεχνικής, παράδοσης, καλλιτεχνικής δημιουργίας, με λίγα λόγια αντανακλούν την ιστορία μας.

Παρόλο που η αρχική του διαμόρφωσή του αποτελούσε δυτικό πρότυπο,  μέσα στο πέρασμα του χρόνου κατάφερε να έρθει πιο κοντά στο ελληνικό τοπίο. Ο κήπος κατασκευάστηκε σε τρεις χωρικές και χρονικές φάσεις και χωρίς να ακολουθείται  κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο, γεγονός που δεν είναι εμφανές, γιατί παρουσιάζει εικόνα συγκροτημένου κήπου που τον χαρακτηρίζει η ενότητα. Είναι προφανές ότι αυτά τα  175 χρόνια που πέρασαν από την μέρα που φυτεύτηκε το πρώτο δέντρο σε αυτό το κήπο πολλά έχουν αλλάξει  μέσα αλλά και έξω από αυτόν. Και πρώτα από όλα  το φυτικό του  βασίλειο που υπέφερε από ξηρασίες, ζεστά καλοκαίρια, ανέμους, παγωμένους χειμώνες. Αν σκεφτούμε ότι η πλειοψηφία των φυτών εισήχθησαν και δεν ήταν γηγενή, γίνεται αντιληπτό ότι κάποια από αυτά τα είδη δεν κατάφεραν να εγκλιματιστούν, ενώ άλλα κυριάρχησαν και η εξάπλωσή τους έλαβε τη μορφή ανεπιθύμητων ζιζανίων.  Οι πρώτες αλλαγές κρίθηκαν αναγκαίες το 1923 όταν από ιδιωτικός κήπος χαρακτηρίστηκε δημόσιος και θα έπρεπε να υποστεί βελτιώσεις αλλά και μετά την κατοχή έγιναν εργασίες αποκατάστασής του, γιατί ο κήπος είχε υποστεί μεγάλες καταστροφές.   Όλα τα χρόνια της ζωής του βρέθηκαν άνθρωποι να τον αγαπήσουν και να φροντίσουν για τη βιωσιμότητά του, μέσα σε αυτούς πολλοί εργάτες, κηπουροί, γεωπόνοι που δούλεψαν εκεί με πιο γνωστούς τον  διευθυντή  Ν. Ταμβάκη, τον Η. Παπαθεοδώρου, Ι. Κοντόπουλο.

Οι χρήσεις που αποδίδονται σε τέτοιους τόπους δεν μπορεί παρά να είναι ήπιες, ώστε να μην αλλοιώνεται ο χαρακτήρας τους. Στην περίπτωση του εθνικού κήπου έχουμε φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον  να συγκροτούν μια δυναμική ενότητα  που το καθιστούν  μοναδικό έργο. Στους αρχαιολογικούς χώρους το φυσικό περιβάλλον διαχωρίζεται από το ιστορικό και δεν προστατεύεται το ίδιο.

Δεν λείπουν οι επισκέπτες από τον  εθνικό κήπο, έχει όσους χρειάζεται και αυτούς που τον χρειάζονται για να μην αλλοιώνεται η γαλήνια φυσιογνωμία του.   Στη ζωή μας  λειτουργεί σαν ένας παράδεισος που ξέρει να μας  περιμένει, να μας χαλαρώσει, να σβήσει το θόρυβο της πόλης  από τα αυτιά μας, να μας δροσίσει, να καθαρίσει τον αέρα που αναπνέουμε, να  εκπαιδεύσει τα παιδιά της πόλης,  να μας γεμίσει όμορφα συναισθήματα και εικόνες. Αυτός είναι ο ρόλος του.  Και γι αυτό  τούτος ο τόπος αγαπήθηκε.

Ο εθνικός κήπος κουβαλάει αλλοιώσεις που ως ένα σημείο είναι σημάδι της ηλικίας του, και της φυσικότητάς του, αλλά και σημάδι κακοδιαχείρισής του. Μπαίνει λοιπόν ζήτημα τι χρειάζεται να γίνει στον εθνικό κήπο; Να φτιασιδωθεί σε κάποια σημεία και να επιβαρυνθεί  με κάποιες επιπλέον χρήσεις; Ξεκάθαρα όχι. Ο κήπος δεν χρειάζεται σημειακές παρεμβάσεις, ούτε μπορεί να αποτελέσει το φόντο σε κάποια σύγχρονα έργα τέχνης, δεν μπορεί να παίξει ρόλο κομπάρσου,  διαθέτει ισχυρή φυσιογνωμία και ιστορία  και θα ήταν λάθος να παραμεριστεί η ισχυρή εικόνα του, για να προβληθεί κάτι ξένο πάνω σε αυτόν.

Είναι σίγουρο ότι η ανακατασκευή ενός ιστορικού κήπου θα πρέπει να αντιμετωπιστεί συνολικά και όχι αποσπασματικά, να βασίζεται σε  ένα μοντέλο διαχείρισης  που  θα τηρεί  ισορροπίες  ανάμεσα  στην φυσική και την ιστορική διάσταση του χώρου. Απαιτείται μελέτη διαχείρισης, πρώτα από όλα της υπάρχουσας βλάστησης, να γίνουν κλαδεύσεις, να ελεγχτεί  η ευστάθεια των δέντρων, να απομακρυνθεί η αυτοφυής βλάστηση, να γίνουν συμπληρωματικές φυτεύσεις, να γίνει πιο φωτεινός σε κάποια παρτέρια, να συνταχθεί μητρώο για τη προστασία των φυτών, μνημείων του κήπου, να εναλλάσσονται  φυτά στους ανθώνες. Επιβάλλεται να φροντιστεί η συντήρηση και αποκατάσταση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων, του μοναδικού συστήματος άρδευσης που διαθέτει, της απορροής του νερού μέσω των ρείθρων, του ισπανικού αναβρυτηρίου, του βοτανικού μουσείου, των θερμοκηπίων, της παιδικής  χαράς, η ανάδειξη των ευρημάτων αρχαιολογικού   ενδιαφέροντος, η μελέτη επαναφοράς κάποιων στοιχείων που έχουν  εξαφανιστεί ή αλλοιωθεί μέσα στο χρόνο.

Η θέση του μέσα στη καρδιά της σύγχρονης πόλης, δίπλα σε άλλους σημαντικούς χώρους το Ζάππειο, το Παναθηναϊκό στάδιο, τους λόφους του Αρδηττού και Άγρα, η  γειτνίασή του με αρχαιολογικούς χώρους τον καθιστούν και τουριστικό προορισμό. Όποιος θέλει να ανακαλύψει τον εθνικό κήπο θα ήταν χρήσιμο να  του δοθεί η ικανότητα να ξεναγηθεί μέσα σε αυτόν.  Ο πράσινος τουρισμός είναι ανεπτυγμένος σε πολλές χώρες και υπάρχει κοινό που ενδιαφέρεται και τον ακολουθεί.

Από ότι φαίνεται χρήματα μπορούν να βρεθούν για την αναγέννηση του κήπου μας αρκεί αυτά τα χρήματα να αξιοποιηθούν ανιδιοτελώς, για ουσιαστικές και αναγκαίες παρεμβάσεις που θα του δώσουν βιώσιμη και αληθινή ομορφιά.

Κατσογιάννη Σταυρούλα

Γεωπόνος-αρχιτέκτων τοπίου

Πηγή: http://urbanpoints.blogspot.gr